Czym jest SIBO?
SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth) to przerost bakterii w jelicie cienkim – miejscu, w którym fizjologicznie bakterii jest niewiele. Taki przerost zaburza trawienie i wchłanianie, powodując uciążliwe objawy ze strony układu pokarmowego oraz niedobory pokarmowe.
U wielu osób SIBO współistnieje z innymi problemami jelitowymi, dlatego diagnostyka powinna być szczegółowa i etapowa – tak, aby nie przeoczyć chorób towarzyszących i nie wywołać wyników fałszywie dodatnich lub fałszywie ujemnych.
Jakie są objawy SIBO?
Najczęściej pacjenci opisują:
- wzdęcia, uczucie pełności i „przelewania” po posiłkach,
- nadmierne gazy, odbijanie, nieprzyjemny zapach stolca,
- biegunki lub zaparcia (często naprzemienne),
- bóle, skurcze brzucha, dyskomfort po jedzeniu,
- pogorszenie tolerancji laktozy lub węglowodanów fermentujących,
- zmęczenie, bóle głowy, spadek masy ciała,
- cechy niedoborów (m.in. żelaza, witaminy B12, folianów).
Powyższe dolegliwości są nieswoiste – mogą towarzyszyć innym chorobom przewodu pokarmowego (np. celiakii czy IBD), dlatego właściwa kolejność badań ma kluczowe znaczenie.
Z jakimi chorobami SIBO może współistnieć?
- nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD): wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
- zespół jelita drażliwego (IBS) – częsta koincydencja objawów,
- celiakia i nietolerancja glutenu,
- nietolerancja laktozy,
- zakażenie Helicobacter pylori,
- przewlekłe zakażenia bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze przewodu pokarmowego,
- choroba refluksowa przełyku (GERD) oraz inne zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.
Zidentyfikowanie chorób współistniejących pozwala leczyć przyczynę SIBO, a nie tylko objawy.
Dlaczego kolejność badań naprawdę ma znaczenie?
W codziennej praktyce powtarzają się dwa scenariusze:
- Za wcześnie wykonany test oddechowy (bez wykluczenia innych schorzeń lub bez przygotowania) może wyjść fałszywie dodatni, co prowadzi do niepotrzebnej antybiotykoterapii.
- Zbyt późno lub w nieodpowiednich warunkach wykonany test może dać fałszywie ujemny wynik, pacjent nadal cierpi, a SIBO pozostaje nierozpoznane.
Rozwiązaniem jest etapowa diagnostyka: najpierw gruntowny i wnikliwy wywiad oraz badanie, potem podstawowe badania przesiewowe, a na końcu test oddechowy wodorowo-metanowy w kierunku SIBO, wykonywany z właściwym przygotowaniem.
Jak przygotować się do wizyty u gastroenterologa?
Przed wizytą w temacie diagnostyki SIBO:
- zabierz całą dotychczasową dokumentację medyczną (szczególnie dotyczącą chorób przewlekłych i przebytych operacji)
- spisz wszystkie przyjmowane leki i suplementy (także „doraźne”)
- zanotuj, kiedy i po jakich posiłkach dolegliwości nasilają się lub słabną
- przygotuj listę pytań: to pomaga niczego nie pominąć i skraca drogę do trafnej diagnozy
Diagnostyka krok po kroku – schemat, który minimalizuje ryzyko błędów
1. Wywiad i badanie przedmiotowe
Gastroenterolog oceni charakter dolegliwości, czas ich trwania, związek z dietą i lekami, a także tzw. objawy alarmowe (m.in. krew w stolcu, gorączka, wyraźny spadek masy ciała, niedokrwistość, bóle nocne). To decyduje o tempie i zakresie dalszych badań.
2. Badania podstawowe
- Badania krwi: morfologia, parametry zapalne, próby wątrobowe, ocena funkcji trzustki i nerek, gospodarka lipidowa i węglowodanowa
- Badanie ogólne moczu
- USG jamy brzusznej (przesiewowo) – pomocne w ocenie wątroby, dróg żółciowych, trzustki i nerek, a także w poszukiwaniu zmian, które mogą tłumaczyć objawy.
3. Badania stolca (przed testem na SIBO)
- posiewy/analiza stolca w kierunku bakterii, grzybów, pasożytów
- kalprotektyna w stolcu – marker zapalenia jelit (pomaga różnicować z IBD)
- antygen Helicobacter pylori w stolcu – przy podejrzeniu zakażenia
4. Badanie przesiewowe w kierunku celiakii
IgA całkowite i przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (anti-tTG IgA). W uzasadnionych sytuacjach diagnostykę rozszerza się o dalsze testy (np. gdy występuje niedobór IgA lub wysokie ryzyko celiakii)
5. Test oddechowy wodorowo-metanowy w kierunku SIBO
To kluczowe badanie, ale właśnie dlatego powinno być wykonane po powyższych krokach. Polega na pomiarze stężenia wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po podaniu określonego cukru testowego (najczęściej glukozy lub laktulozy).
- Dlaczego nie od razu? Wynik testu jest wrażliwy na to, co dzieje się w jelitach, np. niewykluczone infekcje, celiakia, aktywne zapalenie czy niedawno przyjmowane leki mogą zafałszować rezultat
- Przygotowanie do testu: na ogół wymaga bycia na czczo i czasowych ograniczeń (np. w probiotykach/antybiotykach), ale szczegółowe zalecenia zawsze przekazuje lekarz lub pracownia wykonująca badanie
6. Potwierdzenie rozpoznania i decyzja terapeutyczna
Dopiero po zebraniu całości danych (wywiad, badanie, wyniki laboratoriów i testów) można wiarygodnie rozpoznać SIBO i zaplanować leczenie. W przypadkach opornego SIBO lub gdy objawy nie pasują do typowego obrazu, wtedy diagnostykę rozszerza się o badania endoskopowe i obrazowe.
Podsumowanie algorytmu: wywiad i badanie → badania krwi, moczu, USG jamy brzusznej → badania stolca (posiewy, kalprotektyna, antygen H. pylori) → przesiew w kierunku celiakii (IgA całkowite, anti-tTG IgA) → test oddechowy wodorowo-metanowy → potwierdzenie → leczenie → w razie braku poprawy: poszerzenie diagnostyki.
Leczenie SIBO – skutecznie i bezpiecznie
Terapia jest zawsze indywidualizowana i zależy od przyczyn, chorób towarzyszących oraz dominujących objawów.
Elementy leczenia:
- Antybiotykoterapia celowana – dobierana przez lekarza na podstawie obrazu klinicznego (i ewentualnych wyników), zwykle w krótkich cyklach, czasem powtarzanych.
- Dieta – często pomocna jest dieta low-FODMAP lub inne modyfikacje żywieniowe dobrane do pacjenta (ważna współpraca z dietetykiem klinicznym).
- Probiotyki – stosowane rozważnie, z uwzględnieniem tolerancji i celu terapii
- Leczenie chorób współistniejących, np. celiakii, IBS, zakażenia H. pylori, zaburzeń motoryki, niedoborów (żelazo, B12).
- Profilaktyka nawrotów, czyli praca nad przyczyną (np. wyrównanie niedoborów, wsparcie motoryki przewodu pokarmowego), edukacja pacjenta i kontrola efektów.
Oporne lub nawracające SIBO – co dalej?
Jeśli objawy SIBO szybko wracają albo leczenie nie przynosi oczekiwanej poprawy, rozważamy:
- ponowny przegląd diagnostyki i poszerzenie badań (endoskopia, obrazowanie)
- weryfikację diety i nietolerancji (zwłaszcza laktozy i glutenu)
- modyfikację leczenia chorób towarzyszących
- pracę nad czynnikami stylu życia (sen, stres, aktywność, regularność posiłków)
Kiedy pilnie zgłosić się do gastroenterologa?
Natychmiastowej konsultacji gastroendokrynologicznej wymagają m.in.: krew w stolcu, czarna smołowata biegunka, gorączka, gwałtowny spadek masy ciała, silne bóle brzucha przebudzające w nocy, niedokrwistość o niejasnej przyczynie, objawy odwodnienia lub utrzymujące się wymioty. W takich sytuacjach celem jest szybkie wykluczenie stanu nagłego i chorób wymagających pilnego leczenia.
Jak wygląda rzetelna wizyta w kierunku SIBO? Co zabrać i czego się spodziewać?
- Dokumentacja medyczna: wypisy szpitalne, dotychczasowe badania (krew, USG, endoskopia), opisy zabiegów/operacji
- Lista leków i suplementów: nazwy, dawki, od kiedy stosowane (szczególnie antybiotyki, IPP, prokinetyki, probiotyki)
- Dzienniczek objawów i diety: 7-14 dni to już cenny materiał
- Plan diagnostyczny: po zebraniu wywiadu lekarz wyjaśni kolejność badań
- Ustalenie celu terapii: redukcja objawów, poprawa jakości życia, zapobieganie nawrotom – to realne mierniki skuteczności
Najczęstsze pytania pacjentów (FAQ):
Czy test oddechowy można zrobić bez wcześniejszych badań?
Można, ale nie warto, gdyż ryzykujesz wynik fałszywie dodatni/ujemny i niepełną ocenę sytuacji klinicznej. Najpierw podstawy, potem test.
Czy dieta low-FODMAP leczy SIBO?
Dieta łagodzi objawy i wspiera leczenie, ale nie zastępuje terapii przyczynowej. Plan żywieniowy powinien być indywidualny.
Dlaczego SIBO nawraca?
Bo często jest objawem problemu pierwotnego (np. zaburzeń motoryki jelit, celiakii, IBS). Leczymy więc nie tylko przerost bakterii, ale i jego przyczynę.
Kiedy potrzebna jest endoskopia?
Gdy objawy alarmowe lub wyniki sugerują inną, poważniejszą patologię oraz w opornych przypadkach wymagających poszerzenia diagnostyki.
Czy probiotyki zawsze pomagają?
Nie zawsze. Wybór preparatu i moment włączenia powinien ocenić lekarz – zbyt wczesne lub przypadkowe stosowanie bywa nieskuteczne.
Najważniejsze wnioski o SIBO dla pacjenta
- SIBO daje objawy podobne do wielu chorób przewodu pokarmowego
- Kolejność badań minimalizuje ryzyko pomyłek diagnostycznych
- Skuteczne leczenie łączy antybiotykoterapię, mądrą dietę, wsparcie mikrobioty oraz terapię chorób współistniejących
- W nawrotach ponownie szukamy przyczyny, a nie „dokładamy” przypadkowych interwencji
Umów wizytę u gastroenterologa i zadbaj o zdrowie jelit
Jeśli rozpoznajesz u siebie opisane objawy lub chcesz bezpiecznie i skutecznie zaplanować diagnostykę, umów konsultację w OpenMed w Warszawie lub Płocku. Przeprowadzimy Cię przez cały proces: od pierwszej wizyty po ustalenie leczenia z naciskiem na prawidłową kolejność badań i indywidualne podejście.
Kto wykonuje badania w OpenMed?
W OpenMed Centrum Medyczne w Warszawie i Płocku konsultacje gastroenterologiczne prowadzą:
